Welke olie is gezond?
Oliën vormen de basis van veel lekkere recepten en spelen een grote rol in verschillende kooktechnieken; van bakken en braden tot sauteren en frituren. Ook gebruiken we olie vaak in salades, sauzen en dressings.
Er is geen gebrek aan opties als het gaat om bak- en kookolie. Sommige oliesoorten ken je misschien al, zoals olijfolie of zonnebloemolie. Van andere weet je misschien minder af, zoals kokosolie of ghee.
Welke soort olie het beste is om mee te koken, hangt af van het soort maaltijd dat je maakt, de smaak en je eigen gezondheidsvoorkeuren.
In dit artikel bekijken we de gezondheidsvoordelen en mogelijke nadelen van een aantal bekende en minder bekende soorten olie.
Inhoud van dit artikel
Waar je op moet letten
Er zijn 2 dingen belangrijk om in de gaten te houden als je kookolie koopt: het rookpunt en de mate waarin een olie bewerkt is.
Rookpunt
Het rookpunt is de temperatuur waarbij de olie begint af te breken en schadelijke vrije radicalen vrijkomen. Je ziet het aan dat de olie begint te walmen en roken.
Verschillende oliën hebben verschillende rookpunten.Hierdoor zijn sommige oliën geschikter om op hogere temperaturen mee te koken dan andere.
Bewerking
Hoe geraffineerder – meer bewerkt – een olie is, hoe hoger het rookpunt. Maar ook: hoe minder voedingsstoffen bewaard zijn gebleven.
Een olie met een hoger rookpunt die op een hogere temperatuur wordt gekookt, kan daarnaast zijn smaak verliezen en giftige dampen en vrije radicalen produceren – beide schadelijke stoffen voor je gezondheid.
Overweeg bij de keuze voor een olie dus of de olie nog gezond is om te consumeren nadat je hem tijdens het koken hebt verwarmd.
Olijfolie
Dit is misschien wel de meest bekende olie. Hij wordt gewonnen uit olijven. Vooral de extra-vierge variant is erg puur en smaakvol. Olijfolie bevat veel antioxidanten en is rijk aan gezonde enkelvoudig onverzadigde vetten.
Extra vierge olijfolie is de minst bewerkte variant met de meeste gezondheidsvoordelen (1). Deze olie heeft een redelijk laag rookpunt: 160 °C.
Olijfolie is echter behoorlijk hittebestendig. Het oxideert niet en wordt niet ranzig tijdens het bakken en braden. Het is een uitstekende bakolie. Het belangrijkste nadeel is dat oververhitting de smaak nadelig kan beïnvloeden.
Olijfolie is ook erg geschikt om te gebruiken in koude gerechten zoals salades, sauzen en dressings.
Meer weten? Lees ons uitgebreide artikel over olijfolie.
Kokosolie
Deze eveneens plantaardige oliesoort wordt gewonnen uit het vruchtvlees van rijpe kokosnoten. De olie bestaat voor 80 tot 90 procent uit vetzuren en is daarom bij kamertemperatuur vast in plaats van vloeibaar. Je kunt kokosolie maanden of jaren bewaren zonder dat het bederft.
Geraffineerde kokosolie heeft een rookpunt van 230 ºC. Je kunt er goed mee koken op hoge temperaturen (sauteren en braden). Deze variant heeft een neutrale, lichte kokossmaak.
Ongeraffineerde kokosolie heeft een sterke kokossmaak en geur, die het af kan geven aan voedingsmiddelen die het bevatten. Het rookpunt van deze soort kokosolie is ongeveer 170 °C (2).
De kwaliteit van de kokosolie hangt af van hoe zuiver de kokosolie is. Het beste koop je biologische, ecologisch verantwoorde kokosolie. Deze soort heeft – mits niet overmatig gebruikt – gezondheidsvoordelen (3).
Lees voor meer informatie ons artikel over kokosolie.
Lijnzaadolie
Lijnzaadolie wordt gewonnen uit lijnzaad en bevat een hoog percentage omega 3-vetten. Let op: deze omega 3-vetten zijn geen vervanging voor dierlijke omega 3-vetten (zoals in vette vis en grasgevoerd vlees).
Lijnzaad – en lijnzaadolie – bevatten veel gezondheidsbevorderende stoffen die de bloedsuikerspiegel kunnen verlagen en de ontwikkeling van diabetes type 2 kunnen vertragen (4).
Ondanks dat er veel vetzuren in zitten, heeft lijnzaadolie een laag rookpunt: ongeveer 107 °C. Je gebruikt deze olie dus het beste koud, bijvoorbeeld in saladedressings (5).
Voor meer informatie over de grondstof van deze olie (lijnzaad), kun je ons artikel over lijnzaad lezen.
Zonnebloemolie
Dit is weer een wat bekendere oliesoort, die wordt gewonnen uit zonnebloempitten. Zonnebloemolie wordt vaak beschouwd als gezond olie, omdat het onverzadigde vetten bevat die de gezondheid van het hart ten goede kunnen komen.
De mogelijke voordelen van zonnebloemolie zijn echter sterk afhankelijk van het type en de samenstelling van de voedingsstoffen. Zonnebloemolie wordt namelijk vaak erg bewerkt en geraffineerd, voordat hij in de supermarkt terechtkomt. Daar wordt hij minder gezond van.
De hig oleic-soorten zommebloemolie lijken de meeste gezondheidsvoordelen te hebben, met name de varianten met 80% of meer oliezuur (6, 7).
Het rookpunt van ongeraffineerde high oleic zonnebloemolie is ongeveer 160 °C; dat van geraffineerde high oleic zonnebloemolie 230 °C.
Lees ons artikel over zonnebloemolie als je meer wilt weten.
Koolzaadolie (Canola-olie)
Koolzaadolie wordt gewonnen uit de zaden van de koolzaadplant. De meeste koolzaadgewassen zijn genetisch gemodificeerd om de oliekwaliteit te verbeteren en de tolerantie voor herbiciden te verhogen (8).
Het raffinageproces van canola zorgt voor een neutrale smaak en een middelhoog rookpunt van 200 °C. In deze olie kun je roerbakken, sauteren, grillen, bakken en braden.
Afgezien van vitamine E en K, bevat koolzaadolie niet veel goede voedingsstoffen. Tijdens het productieproces wordt de koolzaadolie gehydrogeneerd, dit zorgt ervoor dat er transvet in de olie ontstaat (9).
Transvetten zijn schadelijk voor je gezondheid en kunnen gezondheidsproblemen veroorzaken.
Producten
Leer jezelf een lekker en gezond voedingspatroon aan voor de rest van je leven.
Sojaolie
Sojaolie een plantaardige olie die wordt gewonnen uit de zaden van de sojaboonplant. Ook sojaolie wordt gehydrogeneerd in het productieproces en bevat daardoor transvet, waardoor je hem als minder gezond kunt beschouwen.
Sojaolie is wel erg veelzijdig en heeft een relatief hoog rookpunt van ongeveer 230 °C. Het is een neutraal smakende olie die je kunt gebruiken om te sauteren, te bakken en braden, of in saladedressings.
Sojalie bevat veel omega 6, wat nadelig kan zijn voor je omega3-omega 6-ratio en daardoor minder goed voor je gezondheid kan zijn.
Let op: sojaolie komt voor in veel bewerkt voedsel. Lees dus goed de etiketten.
Voor meer informatie over de grondstof van deze olie (sojabonen), kun je ons artikel over soja lezen.
Sesamolie
Sesamolie wordt gewonnen uit sesamzaden en kan een gezonde olie zijn, mits zo min mogelijk bewerkt. Bij voorkeur organisch of biologisch geproduceerd; in elk geval niet geraffineerd.
Dan is het een geschikte olie om mee te koken, die veel enkelvoudig onverzadigde vetten en antioxidanten bevat, die verschillende voordelen kunnen hebben (10, 11).
Sesamolie heeft een nootachtige smaak en een middelhoog rookpunt van ongeveer 200 ºC, wat betekent dat het kan worden gebruikt bij roerbakken en sauteren, maar ook als smaakmaker in salades en dressings.
Bewaar deze olie bij voorkeur in een donkere fles die geen of weinig zonlicht doorlaat, en als het kan gekoeld.
Walnootolie
Walnootolie wordt gewonnen door hele walnoten te persen. Deze oliesoort heeft een nootachtige smaak en bevat onverzadigde vetzuren en plantaardige stoffen die polyfenolen worden genoemd.
De grondstof van deze olie, walnoten, is rijk aan omega 3-vetten en bevat naar verhouding veel antioxidanten. Het eten van walnoten kan de gezondheid van de hersenen verbeteren en hartaandoeningen en kanker voorkomen (12).
De vetten die je vindt in walnootolie zijn ALA en worden in je lichaam omgezet in de gezonde EPA en DHA varianten.
Walnootolie heeft een rijke, nootachtige smaak die past bij vlees, salades, pasta en zelfs desserts. De olie heeft een laag rookpunt van rond de 160 °C). Daarom kun je het het beste gebruiken in koude toepassingen zoals sauzen en dressings.
Arachideolie
Arachideolie wordt gemaakt van pinda’s en wordt daarom ook wel pinda-olie genoemd. Deze olie bevat, in zijn natuurlijke vorm, veel omega-6 vetten en is geschikt om in te bakken en braden.
Net zoals voor de andere soorten geldt ook voor deze olie: hoe minder bewerkt, hoe gezonder. Je kunt arachideolie ook zelf maken:
- Pureer de pinda’s met een beetje warm water in de blender.
- Laat het mengsel 24 uur in een afgedekt kommetje in de koelkast staan.
- De volgende dag drijft de arachideolie bovenop in het kommetje.
Neem het zekere voor het onzekere en verhit arachideolie tijdens het koken niet tot hele hoge temperaturen. Als hij begint te walmen, is de olie te heet.
Meer weten? Lees ons uitgebreide artikel over arachideolie.
Maisolie
Maïsolie is een geraffineerde plantaardige olie die veel wordt gebruikt bij het koken, vooral bij bakken, braden en frituren. De (vaak genetische gemodificeerde) mais moet een complex raffinageproces doorlopen om maïsolie te worden.
Tijdens dat productieproces wordt de maisolie gehydrogeneerd. Dit zorgt voor het ontstaan van transvet in de olie. Zoals je hierboven al kon lezen, zijn transvetten niet goed voor je.
Maïsolie heeft een hoog rookpunt: ongeveer 230 °C. Hierdoor is deze soort olie ideaal voor het frituren van voedsel op hoge temperatuur, zonder dat het verbrandt (13).
Maïsolie wordt ook voor veel andere dingen gebruikt, onder andere als industrieel reinigingsmiddel en smeermiddel en als ingrediënt in cosmetica.
Let op: maisolie komt voor in veel bewerkt voedsel.
Avocado-olie
Avocado’s zijn een gezonde vruchtgroente (14). Ze bevatten veel gezonde enkelvoudig onverzadigde vetten. Dit geldt ook voor de olie die eruit gewonnen wordt.
Naast een hoog gehalte aan die goede vetten, heeft avocado-olie een hoog rookpunt: zo’n 270 ºC voor geraffineerde varianten en 250 ºC voor ongeraffineerde. Perfect om in te grillen, bakken en braden.
In plaats van avocado-olie, kun je ook avocado zelf gebruiken om eten in te bakken. Gebruik de hoeveelheid avocado die je normaal als olie zou gebruiken.
Meer weten over de grondstof van deze olie? Lees ons artikel over avocado’s.
Ghee
Ghee is geen olie, maar geklaarde boter: al het water en de melkdeeltjes zijn eruit verwijderd. Hierdoor hoef je het niet te koelen en kun je het (net als kokosolie) buiten de koelkast bewaren. Wanneer ghee afkoelt en stolt, is het lichtgeel en ondoorzichtig (ook weer net als kokosolie).
Ghee heeft een rookpunt van ongeveer 250 °C en is geschikt om mee te frituren, bakken en braden. Het bevat veel verzadigd vet, boterzuur, geconjugeerd linolzuur en vitamine A.
Daarnaast is ghee geschikt voor mensen met lactose-intolerantie en koemelkallergie. Je kunt het beschouwen als een gezond alternatief voor olie.
Meer weten? Lees alles over ghee en de mogelijke gezondheidsvoordelen ervan in dit artikel.
Gezonde 20 Minuten Recepten
Verrassende recepten met simpele ingrediënten, die binnen 20 minuten op tafel staan.
Visolie (supplement)
Visolie is geen kookolie. Toch noemen we hem hier, want het is een van de meest populaire voedingssupplementen. Visolie wordt gemaakt door olie uit visweefsel te halen en is erg rijk aan omega-3-vetzuren.
Het is gezond om minstens twee keer per week vette vis te eten en op die manier omega 3-vetzuren binnen te krijgen (15). Als je dat lastig vindt, zijn visoliesupplementen dus een mogelijke oplossing.
Talrijke onderzoeken hebben visolie in verband gebracht met verbeterde markers van hartaandoeningen (16, 17).
Er zijn veel soorten visolie van mindere kwaliteit op de markt. Let dus op dat je visolie van goede kwaliteit koopt.
Bij Jasperablas.nl verkopen we duurzame, MSC-gecertificeerde visolie. Als je visolie met die kenmerken koopt, weet je zeker dat je goede kwaliteit hebt.
Levertraan (supplement)
Levertraan wordt gewonnen uit de lever van de kabeljauw (en familie van de kabeljauw zoals de schelvis). Atlantische kabeljauw en Pacifische kabeljauw worden het meest gebruikt om levertraan te maken.
Ook levertraan neem je in als supplement. Het bevat veel omega 3, plus een hoog gehalte aan EPA en DHA, vitamine A en D.
Ondanks onze welvarendheid, krijgen we vaak te weinig vitamine D binnen, terwijl dit een belangrijke vitamine is voor veel lichaamsprocessen, waaronder je immuunsysteem en botten.
Als je levertraan wilt nemen, kies dan voor een levertraan hoog in vitamine D (meer dan 2.000 IU) en een laag in vitamine A (minder dan 5.000 IU).
Welke olie kun je het beste gebruiken?
Op basis van wat de wetenschap zegt, kun je uit bovenstaande opties een keuze maken voor gezonde oliën die jij wilt gebruiken. Belangrijk om te onthouden als je ermee kookt:
- Hoe minder bewerkt, hoe gezonder de olie
- Verhit een olie niet tot boven het rookpunt, om de afgifte van schadelijke stoffen te voorkomen
Wissel producten gerust af in gebruik, dat is gezond én lekker! In onze boeken en programma’s vind je voorbeelden van allerlei gezonde soorten olie en vet om in te bakken en braden.
Wat vond je van dit artikel?
- Jimenez-Lopez, C., Carpena, M., Lourenço-Lopes, C., Gallardo-Gomez, M., Lorenzo, J. M., Barba, F. J., Prieto, M. A., & Simal-Gandara, J. (2020). Bioactive Compounds and Quality of Extra Virgin Olive Oil. Foods (Basel, Switzerland), 9(8), 1014. https://doi.org/10.3390/foods9081014
- Boateng, L., Ansong, R., Owusu, W. B., & Steiner-Asiedu, M. (2016). Coconut oil and palm oil’s role in nutrition, health and national development: A review. Ghana medical journal, 50(3), 189–196.
- Wallace T. C. (2019). Health Effects of Coconut Oil-A Narrative Review of Current Evidence. Journal of the American College of Nutrition, 38(2), 97–107. https://doi.org/10.1080/07315724.2018.1497562
- Prasad, K., & Dhar, A. (2016). Flaxseed and Diabetes. Current pharmaceutical design, 22(2), 141–144. https://doi.org/10.2174/1381612822666151112151230
- West, S. G., Krick, A. L., Klein, L. C., Zhao, G., Wojtowicz, T. F., McGuiness, M., Bagshaw, D. M., Wagner, P., Ceballos, R. M., Holub, B. J., & Kris-Etherton, P. M. (2010). Effects of diets high in walnuts and flax oil on hemodynamic responses to stress and vascular endothelial function. Journal of the American College of Nutrition, 29(6), 595–603. https://doi.org/10.1080/07315724.2010.10719898
- Jenkins, D. J., Chiavaroli, L., Wong, J. M., Kendall, C., Lewis, G. F., Vidgen, E., Connelly, P. W., Leiter, L. A., Josse, R. G., & Lamarche, B. (2010). Adding monounsaturated fatty acids to a dietary portfolio of cholesterol-lowering foods in hypercholesterolemia. CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l’Association medicale canadienne, 182(18), 1961–1967. https://doi.org/10.1503/cmaj.092128
- Allman-Farinelli, M. A., Gomes, K., Favaloro, E. J., & Petocz, P. (2005). A diet rich in high-oleic-acid sunflower oil favorably alters low-density lipoprotein cholesterol, triglycerides, and factor VII coagulant activity. Journal of the American Dietetic Association, 105(7), 1071–1079. https://doi.org/10.1016/j.jada.2005.04.008
- History of canola seed development. (z.d.). The Canola Encyclopedia. Geraadpleegd op 24 januari 2022, van https://www.canolacouncil.org/canola-encyclopedia/history-of-canola-seed-development/
- O’KEEFE, S., GASKINS-WRIGHT, S., WILEY, V. and CHEN, I.-C. (1994), LEVELS OF TRANS GEOMETRICAL ISOMERS OF ESSENTIAL FATTY ACIDS IN SOME UNHYDROGENATED U. S. VEGETABLE OILS. Journal of Food Lipids, 1: 165-176. https://doi.org/10.1111/j.1745-4522.1994.tb00244.x
- Pathak, N., Rai, A. K., Kumari, R., & Bhat, K. V. (2014). Value addition in sesame: A perspective on bioactive components for enhancing utility and profitability. Pharmacognosy reviews, 8(16), 147–155. https://doi.org/10.4103/0973-7847.134249
- History of canola seed development. (z.d.). The Canola Encyclopedia. Geraadpleegd op 24 januari 2022, van https://www.canolacouncil.org/canola-encyclopedia/history-of-canola-seed-development/
- Hayes, D., Angove, M. J., Tucci, J., & Dennis, C. (2016). Walnuts (Juglans regia) Chemical Composition and Research in Human Health. Critical reviews in food science and nutrition, 56(8), 1231–1241. https://doi.org/10.1080/10408398.2012.760516
- Jacqueline B. Marcus,
Chapter 6 – Lipids Basics: Fats and Oils in Foods and Health: Healthy Lipid Choices, Roles and Applications in Nutrition, Food Science and the Culinary Arts,
Editor(s): Jacqueline B. Marcus, Culinary Nutrition, Academic Press, 2013, Pages 231-277, ISBN 9780123918826, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-391882-6.00006-6. - Dreher, M. L., & Davenport, A. J. (2013). Hass avocado composition and potential health effects. Critical reviews in food science and nutrition, 53(7), 738–750. https://doi.org/10.1080/10408398.2011.556759
- Rimm, E. B., Appel, L. J., Chiuve, S. E., Djoussé, L., Engler, M. B., Kris-Etherton, P. M., Mozaffarian, D., Siscovick, D. S., Lichtenstein, A. H., & American Heart Association Nutrition Committee of the Council on Lifestyle and Cardiometabolic Health; Council on Epidemiology and Prevention; Council on Cardiovascular Disease in the Young; Council on Cardiovascular and Stroke Nursing; and Council on Clinical Cardiology (2018). Seafood Long-Chain n-3 Polyunsaturated Fatty Acids and Cardiovascular Disease: A Science Advisory From the American Heart Association. Circulation, 138(1), e35–e47. https://doi.org/10.1161/CIR.0000000000000574
- Yanai, H., Masui, Y., Katsuyama, H., Adachi, H., Kawaguchi, A., Hakoshima, M., Waragai, Y., Harigae, T., & Sako, A. (2018). An Improvement of Cardiovascular Risk Factors by Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids. Journal of clinical medicine research, 10(4), 281–289. https://doi.org/10.14740/jocmr3362w
- Preston Mason R. (2019). New Insights into Mechanisms of Action for Omega-3 Fatty Acids in Atherothrombotic Cardiovascular Disease. Current atherosclerosis reports, 21(1), 2. https://doi.org/10.1007/s11883-019-0762-1
Meer
Deel dit bericht
Lees ook eens
Top artikel
Wat is er zo gezond aan kefir, een gefermenteerd drankje met probiotica en waar moet je op letten bij het kopen of zelf maken van kefir...
Top artikel
Statines worden vaak voorgeschreven bij verhoogd cholesterol. Te vaak? En zijn statines echt nodig als je je voeding en leefstijl aanpast?...
Ervaringen
Als Ingrid het kan, kan jij het ook!
Ervaringen
Als Carla het kan, kan jij het ook!
Ervaringen
Wim viel maar liefst 50 kilo af
Ervaringen
Ingrid viel meer dan 15 kilo af!
Ervaringen
Reacties (108)
Hier kan je discussiëren over dit artikel, vragen stellen en inhoudelijk iets bijdragen. Lees vooral even onze huisregels en veelgestelde vragen