Lactose intolerantie: symptomen, tests en lactosevrije voeding
In dit artikel leer je wat lactose-intolerantie wel en niet is, waar lactose in zit en waar je op moet letten bij een lactosevrije voeding.
Lactose-intolerantie komt veel voor: zo’n 75 % van de bevolking kan lactose, een koolhydraat, niet goed verteren (1, 2) en ervaart hierdoor spijsverteringsproblemen. Dit percentage verschilt over de wereld en in Nederland is dit percentage gelukkig een heel stuk lager.
In dit artikel leggen we uit wat lactose-intolerantie is, hoe je het kunt herkennen en vaststellen en hoe je lactosevrij kunt eten.
Inhoud van dit artikel
- 1. Wat is lactose-intolerantie?
- 2. Het verschil tussen een allergie en intolerantie
- 3. Soorten lactose-intolerantie
- 4. Lactose-intolerantie: symptomen
- 5. Diagnose van lactose-intolerantie
- 6. Omgaan met lactose-intolerantie
- 7. Waar zit lactose in?
- 8. Hoe eet je lactosevrij?
- 9. Lactose-intolerantie: let op met tekorten
- 10. Conclusie
1. Wat is lactose-intolerantie?
Lactose-intolerantie wordt ook wel lactasedeficiëntie genoemd.
Als je lactose-intolerant bent, maak je niet (meer) genoeg lactase aan. Lactase is een enzym dat helpt bij de vertering van lactose.
Als er geen of niet voldoende lactase wordt aangemaakt, komt de lactose in je voeding onverteerd in je dikke darm terecht.
De bacteriën in je dikke darm en de onverteerde lactose werken vervolgens op elkaar in.
Hierdoor kunnen klachten ontstaan zoals een opgeblazen gevoel, gasvorming of diarree.
Hoewel deze klachten behoorlijk onprettig zijn en ongemak kunnen veroorzaken, zijn ze meestal niet levensbedreigend.
Wat is lactose?
Lactose is een koolhydraat dat voorkomt in zuivelproducten.
Het is een disaccharide, wat betekent dat elk molecuul ervan uit twee enkelvoudige suikers bestaat: glucose en galactose.
Lactose wordt ook wel melksuiker genoemd.
Melksuiker komt voor in alle melksoorten: moedermelk, koemelk, schapenmelk, geitenmelk, paardenmelk en buffelmelk.
Het zit ook in karnemelk, vla, room en in verschillende soorten kazen.
2. Het verschil tussen een allergie en intolerantie
De termen allergie en intolerantie worden vaak door elkaar gehaald als het om voedsel gaat.
Toch zijn een lactose-allergie en een lactose-intolerantie wel echt verschillende dingen (3).
Het zit zo:
Voedselallergie
Als je een voedselallergie hebt, ziet je immuunsysteem een bepaald voedingsmiddel of bepaalde stof in voedsel ten onrechte aan voor iets schadelijks.
Hierdoor gaat je immuunsysteem in de aanval en krijg je een allergische reactie: bijvoorbeeld zwelling van je tong, mond of gezicht; ademhalingsproblemen; braken; diarree of jeukende uitslag.
Lactose-allergie bestaat eigenlijk niet en wordt ook wel koemelkallergie genoemd.
Voedselintolerantie
Bij een voedselintolerantie ben je niet goed in staat om bepaalde voedingsmiddelen te verteren of op te nemen.
Je immuunsysteem speelt hierin geen rol.
Zelfde symptomen?
Een koemelkallergie en lactose-intolerantie zijn niet gerelateerd.
Ze komen echter vaak samen voor, wat het moeilijker kan maken om de oorzaken van symptomen te identificeren (4).
Als jij of iemand in je gezin symptomen heeft, ga dan na of het om een lactose-intolerantie gaat of om een melkallergie.
De symptomen van een melkallergie lijken namelijk op die van een lactose-intolerantie (12), maar een melkallergie is veel gevaarlijker.
Zorg met name bij (jonge) kinderen dat je de symptomen goed onderzoekt en overleg vooral ook met je huisarts.
3. Soorten lactose-intolerantie
Er bestaan 3 vormen van lactose-intolerantie, die ieder hun eigen oorzaak hebben.
Primaire lactose-intolerantie
Dit is de meest voorkomende vorm van lactose-intolerantie.
Deze vorm ontstaat doordat de hoeveelheid lactase die je maakt, kan afnemen naarmate je ouder wordt.
Dit gebeurt omdat je gevarieerder gaat eten als je ouder wordt en minder afhankelijk bent van melk.
Secundaire lactose-intolerantie
Deze vorm van lactose-intolerantie ontstaat door beschadiging van de darmwand door bijvoorbeeld ziekte, ontstekingen of letsel in de darmen.
Wanneer de beschadigde darmwand herstelt, wordt er weer voldoende lactase aangemaakt.
Aangeboren (congenitale) lactose-intolerantie
Sommige mensen worden geboren met een lactose-intolerantie.
Mensen met deze vorm van lactose-intolerantie maken vanaf de geboorte geen of heel weinig van het enzym lactase aan.
Als baby verdragen zij dus ook geen moedermelk.
Deze vorm van lactose-intolerantie is zeldzaam, erfelijk en blijft levenslang bestaan.
4. Lactose-intolerantie: symptomen
Waaraan kun je lactose-intolerantie herkennen, wat zijn de meest voorkomende klachten?
Spijsverteringsklachten
De belangrijkste en meest voorkomende symptomen van lactose-intolerantie zijn spijsverteringsproblemen (2, 5, 6).
Deze treden meestal op tussen 30 minuten en twee uur na het eten of drinken van zuivelproducten en kunnen vrij heftig zijn:
- Een opgeblazen gevoel
- Winderigheid
- Pijnlijke buikkrampen
- Gasophoping
- Diarree
De ernst van de klachten hangt af van hoeveel lactose je kunt verdragen en hoeveel je hebt gegeten (7).
Meestal houden de klachten maximaal 48 uur aan (8).
Andere klachten
Hoewel de bekendste symptomen van lactose-intolerantie spijsvertering-gerelateerd zijn, komen uit sommige onderzoeken ook andere symptomen naar voren, zoals (9, 10):
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Eczeem
- Spier- en gewrichtspijn
Dit zijn echter geen officieel vastgestelde symptomen van lactose-intolerantie. Ze kunnen dus ook andere oorzaken hebben (5, 11).
5. Diagnose van lactose-intolerantie
Lactose-intolerantie kan op verschillende manieren worden vastgesteld.
- Met behulp van een waterstof-ademtest
- Door middel van een lactose-tolerantieonderzoek
- Door middel van een eliminatie-provocatietest
- Met een ontlastingsonderzoek (zuurgraadtest)
Meestal worden de onderzoeken gedaan in een ziekenhuis.
Denk je dat je lactose-intolerant bent? Overleg dit dan met je huisarts. Die kan je eventueel doorverwijzen.
Waterstof-ademtest
Deze test wordt het meest toegepast en vindt meestal plaats in het ziekenhuis.
Je moet twee keer blazen in een instrument en tussendoor een vloeibare oplossing met lactose drinken.
Het instrument meet de samenstelling van waterstof in je adem na het drinken van de lactose-oplossing.
Waterstofgas wordt door darmbacteriën geproduceerd tijdens de afbraak van suikers zoals lactose.
Hoe meer waterstof je uitademt, hoe groter de kans dat je lichaam lactose niet goed kan verwerken.
Lactose-tolerantieonderzoek
Een lactose-tolerantieonderzoek of lactose-tolerantietest (LTT) is een bloedtest (vingerprik).
Ook deze test vindt in het ziekenhuis plaats. Hierbij wordt op verschillende momenten het niveau van je bloedsuiker gemeten na het consumeren van lactose.
Normaliter wordt lactose zoals gezegd afgebroken door het enzym lactase en daarna als suikerdeeltjes opgenomen in het bloed.
Als lactose niet goed wordt afgebroken door het lichaam, dan wordt dit niet omgezet in bloedsuiker. Het bloedsuikergehalte blijft dan lager dan je zou verwachten.
Eliminatie-provocatietest
Dit is een onderzoek dat meestal gedaan wordt door een diëtist of specialist bij een vermoeden van lactose-intolerantie.
Je volgt dan een aantal weken een lactosevrij dieet (je ‘elimineert’ lactose dus uit je voedingspatroon). Als de klachten verminderen of verdwijnen kan het zijn dat er sprake is van lactose-intolerantie.
Na die periode wordt lactose in toenemende doses onder medisch toezicht weer toegevoegd aan je voeding. Dit is de ‘provocatie’, want je lokt de klachten hiermee weer uit.
Wanneer deze inderdaad terugkomen, kan de diagnose lactose-intolerantie worden gesteld.
Ontlastingsonderzoek (zuurgraadtest)
In deze test wordt de zuurgraad van je ontlasting gemeten.
Melkzuur hoopt zich namelijk op wanneer bacteriën in de darm de onverteerde lactose fermenteren. Zure ontlasting kan dus duiden op lactose-intolerantie.
Deze test wordt met name gedaan bij zuigelingen en kinderen en kan in het ziekenhuis of via de huisarts gedaan worden.
6. Omgaan met lactose-intolerantie
Als je denkt dat je lactose-intolerant bent, kun je dit dus laten onderzoeken door een arts of voedingsdeskundige.
Als die inderdaad een lactose-intolerantie vaststelt, zijn er verschillende dingen die je kunt doen.
Behandeling van lactose-intolerantie
Het is (nog) niet mogelijk om je lichaam meer lactase aan te laten maken.
De behandeling van lactose-intolerantie bestaat dan ook uit het weglaten van melkproducten uit je voeding. Volledig lactosevrij eten is meestal niet nodig.
Het is wel belangrijk dat je een volwaardig voedingspatroon behoudt dat voedzaam genoeg is en de juiste voedingsstoffen bevat.
Een diëtist kan je helpen om een goed voedingspatroon samen te stellen en te bepalen welke producten je beter niet meer kunt nemen.
Helpt het om lactasepillen te nemen bij je lactose?
Het is mogelijk om zuivelproducten lactose-arm te maken door het enzym lactase zelf toe te voegen tijdens inname.
Let wel op: er kunnen er nog steeds kleine hoeveelheden lactose achterblijven die bij mensen met een ernstige lactose-intolerantie nog steeds voor klachten kunnen zorgen.
Om voedingsmiddelen lactose-arm te maken kun je lactase-supplementen kopen (verkrijgbaar bij de apotheek) in de vorm van capsules, pillen, druppels of als kauwtabletten.
Dit zijn enzympreparaten die het enzym lactase bevatten. Lactase breekt lactose af.
Je neemt de supplementen in voordat je zuivelproducten consumeert. De druppels kunnen ook aan een pak zuivel worden toegevoegd.
7. Waar zit lactose in?
Lactose zit in zuivelproducten en voedingsmiddelen die zuivel bevatten.
Bekende zuivelproducten die lactose bevatten:
- Alle soorten koemelk
- Geitenmelk
- Kaas
- IJs
- Yoghurt
- Boter
Lactose kan ook voorkomen in andere producten dan zuivel. Voedingsmiddelen die lactose kunnen bevatten:
- Quiches gemaakt met room of een saus op basis van gewone melk
- Koekjes en gebak
- Chocolade en snoep
- Desserts
- Brood
- Ontbijtgranen
- Kant-en-klare soepen en sauzen
- Bewerkt vlees, zoals bewerkte ham of worst
- Kant-en-klaar maaltijden
- Tortillas en wraps
- Saladedressings
- Bakmixen
Producten mogen wel melkzuur, lactalbumine, lactaat of caseïne bevatten. Deze ingrediënten zijn geen lactose.
Onverwachte bronnen van lactose
Er zijn best wel wat voedingsmiddelen (en zelfs medicijnen) waarvan je niet zou verwachten dat ze melk bevatten.
Lees goed de verpakkingen van producten om te zien waar allemaal lactose in zit.
Toegevoegde melk of zuivelproducten kunnen worden omschreven als:
- Melkbestanddelen
- Melkpoeder
- Wei-eiwit
- Wrongel
- Melksuiker
- Droge melkbestanddelen
- Zure room
- Wei-eiwitconcentraat
- Bijproducten van melk
8. Hoe eet je lactosevrij?
Omdat lactose-intolerantie zoveel voorkomt, kiezen steeds meer mensen voor een voedingspatroon met minder lactose.
Als je minder zuivel en/of producten met lactose binnenkrijgt, kunnen de klachten van lactose-intolerantie verminderen of zelfs verdwijnen.
Er zijn veel goede alternatieven voor gewone melk en zuivelproducten die makkelijk verkrijgbaar zijn, zoals:
- Sojamelk
- Amandelmelk
- Havermelk
- Kokosmelk
- Rijstmelk
- Sojayoghurt
- Kokosyoghurt
- Amandelyoghurt
Kies altijd voor ongezoete varianten en vermijd toegevoegde suikers. Kies ook voor varianten die zijn verrijkt met calcium en vitamine B12.
Kun je helemaal geen zuivel meer eten?
Dat je lactose-intolerant bent, betekent niet dat je helemaal geen zuivelproducten kunt eten.
De meeste lactose-intolerante mensen kunnen wel een kleine hoeveelheid lactose verdragen.
Er zijn zuivelproducten die maar weinig lactose bevatten, zoals zure melkproducten: yoghurt, kwark en karnemelk.
Onderzoek heeft aangetoond dat veel mensen met lactose-intolerantie tot zo’n 12 gram lactose in één keer kunnen verdragen, wat ongeveer de hoeveelheid is in een glas melk (230 milliliter) (7, 13, 14, 15, 16).
Onderzoek dus hoeveel lactose jij kunt verdragen en pas je voedingspatroon hierop aan.
Welke zuivelproducten kun je mogelijk nog wel eten?
Niet alle zuivelproducten bevatten veel lactose. Voedingsmiddelen die je waarschijnlijk nog wel kunt eten zijn bijvoorbeeld:
Boter
Boter is rijk aan (gezonde) vetten en bevat maar 0,1 gram lactose per 100 gram (17).
Oude, harde kazen
Het verschilt per soort, maar kaassoorten die lang zijn gerijpt, bevatten een lagere hoeveelheid lactose (18).
Dit betekent dat oude, harde kazen vaak weinig lactose bevatten, zoals Parmezaanse kaas, Zwitserse kaas en cheddar.
Kleine porties van deze kazen kunnen vaak worden verdragen (19, 20 ,21 ,22).
Zure melkproducten zoals (Griekse) yoghurt, kwark en karnemelk
Mensen met lactose-intolerantie vinden (Griekse) yoghurt vaak veel gemakkelijker te verteren dan melk (23, 24).
Dit komt omdat de meeste yoghurt levende bacteriën bevatten die lactose kunnen helpen afbreken, zodat je zelf niet zoveel hoeft te verteren (25, 26, 27).
Meer over Griekse yoghurt lees je in dit artikel.
Kefir
Kefir is een gefermenteerde melkdrank (28).
Net als bij yoghurt breken de bacteriën in kefir lactose af, waardoor het beter verteerbaar wordt.
Eén studie toonde zelfs aan dat in vergelijking met melk, gefermenteerde zuivelproducten de symptomen van lactose-intolerantie met 54-71% verminderden (29).
Over kefir lees je meer in dit artikel.
9. Lactose-intolerantie: let op met tekorten
Door te stoppen of te minderen met zuivel, kun je tekorten krijgen aan belangrijke voedingsstoffen, vitamines en mineralen:
- Calcium
- Vitamine D
- Riboflavine (vitamine B2)
- Eiwit
Dit kun je prima voorkomen door gezond en uitgebalanceerd te eten.
Zorg dat je genoeg binnenkrijgt van bovenstaande voedingsstoffen uit alternatieve bronnen. Die zijn er genoeg.
Voorbeelden van andere producten met calcium vind je hier.
10. Conclusie
Lactose-intolerantie komt veel voor en is niet te voorkomen. Het wordt veroorzaakt door een tekort aan het enzym lactase.
De symptomen van lactose-intolerantie kunnen wel verminderen of zelfs verdwijnen door minder zuivel te eten.
Vaak is het niet nodig om helemaal lactosevrij te eten. De meeste lactose-intolerante mensen kunnen wel kleine hoeveelheden lactose verdragen.
In onze programma’s zit af en toe zuivel. Als je wilt, kun je de zuivel vaak wel vervangen door zure melkproducten of zuivelvrije alternatieven. We geven daarvoor altijd gepaste opties.
Kijk voor lekkere, uitgebalanceerde en gezonde recepten eens naar Het Smoothie Afslank Plan of het 7 x 7 Afslank Programma.
Tekst is geverifieerd door Inge Kroese, Huisarts
Wat vond je van dit artikel?
- Di Rienzo, T., D’Angelo, G., D’Aversa, F., Campanale, M.C., Cesario, V., Montalto, M., Gasbarrini, A., & Ojetti, V. (2013). Lactose intolerance: from diagnosis to correct management. Eur Rev Med Pharmacol Sci.;17 Suppl 2:18-25.
- Mattar, R., de Campos Mazo, D. F., & Carrilho, F. J. (2012). Lactose intolerance: diagnosis, genetic, and clinical factors. Clinical and experimental gastroenterology, 5, 113–121.
- Di Costanzo, M., & Berni Canani, R. (2018). Lactose Intolerance: Common Misunderstandings. Ann Nutr Metab.;73 Suppl 4:30-37.
- Olivier, C.E., Lorena, S.L.S., Pavan, C.R., dos Santos, R.A.P.G., dos Santos Lima, R.P., Pinto, D.G., da Silva, M.D., & de Lima Zollner, R. (2012). Is it just lactose intolerance? Allergy and Asthma Proceedings, Volume 33, Number 5, 432-436.
- Deng, Y., Misselwitz, B., Dai, N., & Fox, M. (2015). Lactose Intolerance in Adults: Biological Mechanism and Dietary Management. Nutrients. Sep 18;7(9):8020-35.
- Hutyra,T., & Iwańczak, B. (2009). [Lactose intolerance: pathophysiology, clinical symptoms, diagnosis and treatment]. Pol Merkur Lekarski. Feb;26(152):148-52.
- Shaukat, A., Levitt, M.D., Taylor, B.C., MacDonald, R., Shamliyan, T.A., Kane, R.L., & Wilt, T.J. (2010). Systematic review: effective management strategies for lactose intolerance. Ann Intern Med. Jun 15;152(12):797-803.
- Walsh, J., Meyer, R., Shah, N., Quekett, J., & Fox, A. T. (2016). Differentiating milk allergy (IgE and non-IgE mediated) from lactose intolerance: understanding the underlying mechanisms and presentations. The British journal of general practice : the journal of the Royal College of General Practitioners, 66(649), e609–e611.
- Matthews, S. B., Waud, J. P., Roberts, A. G., & Campbell, A. K. (2005). Systemic lactose intolerance: a new perspective on an old problem. Postgraduate medical journal, 81(953), 167–173.
- Matthews, S.B., & Campbell, A.K. (2000). When sugar is not so sweet. Lancet. Apr 15;355(9212):1330.
- Chaudhuri, A. (2000). Lactose intolerance and neuromuscular symptoms. Lancet. Aug 5;356(9228):510-1.
- Fiocchi, A., Dahdah, L., Albarini, M., & Martelli, A. (2015). Cow’s milk allergy in children and adults. Chem Immunol Allergy;101:114-23.
- Di Rienzo,T., D’Angelo, G., D’Aversa, F., Campanale, M.C., Cesario, V., Montalto, M., Gasbarrini, A., & Ojetti, V. (2013). Lactose intolerance: from diagnosis to correct management. Eur Rev Med Pharmacol Sci.;17 Suppl 2:18-25.
- Corgneau, M., Scher, J., Ritie-Pertusa, L., Le, D.T.L., Petit, J., Nikolova, Y., Banon, S., & Gaiani, C. (2017). Recent advances on lactose intolerance: Tolerance thresholds and currently available answers. Crit Rev Food Sci Nutr. Oct 13;57(15):3344-3356.
- Wilt, T.J., Shaukat, A., Shamliyan, T., Taylor, B.C., MacDonald, R., Tacklind, J., Rutks, I., Schwarzenberg, S.J., Kane, R.L., & Levitt, M. (2010). Lactose intolerance and health. Evid Rep Technol Assess (Full Rep). Feb;(192):1-410.
- Usai-Satta, P., Scarpa, M., Oppia, F., & Cabras, F. (2012). Lactose malabsorption and intolerance: What should be the best clinical management? World J Gastrointest Pharmacol Ther. Jun 6;3(3):29-33.
- NutritionData. Topic: Butter, salted. Geraadpleegd Augustus 2021.
- Kindstedt, P.S. (2013). The Basics of Cheesemaking. Microbiol Spectr. Oct;1(1).
- NutritionData. Topic: Cheese, parmesan, hard. Geraadpleegd Augustus 2021.
- NutritionData. Topic: Cheese, swiss. Geraadpleegd Augustus 2021.
- NutritionData. Topic: Cheese, cheddar. Geraadpleegd Augustus 2021.
- Silanikove, N., Leitner, G., & Merin, U. (2015). The Interrelationships between Lactose Intolerance and the Modern Dairy Industry: Global Perspectives in Evolutional and Historical Backgrounds. Nutrients, 7(9), 7312–7331.
- Kolars, J.C., Levitt, M.D., Aouji, M., & Savaiano, D.A. (1984). Yogurt–an autodigesting source of lactose. N Engl J Med. Jan 5;310(1):1-3.
- Savaiano, D.A. (2014). Lactose digestion from yogurt: mechanism and relevance. Am J Clin Nutr. May;99(5 Suppl):1251S-5S.
- Pelletier, X., Laure-Boussuge, S., & Donazzolo, Y. (2001). Hydrogen excretion upon ingestion of dairy products in lactose-intolerant male subjects: importance of the live flora. Eur J Clin Nutr. Jun;55(6):509-12.
- He, M., Antoine, J.M., Yang, Y., Yang, J., Men, J., & Han, H. (2004). [Influence of live flora on lactose digestion in male adult lactose-malabsorbers after dairy products intake]. Wei Sheng Yan Jiu. Sep;33(5):603-5.
- Rizkalla, S.W., Luo, J., Kabir, M., Chevalier, A., Pacher, N., & Slama, G. (2000). Chronic consumption of fresh but not heated yogurt improves breath-hydrogen status and short-chain fatty acid profiles: a controlled study in healthy men with or without lactose maldigestion. Am J Clin Nutr. Dec;72(6):1474-9.
- Nielsen, B., Gürakan, G.C., & Unlü, G. (2014). Kefir: a multifaceted fermented dairy product. Probiotics Antimicrob Proteins. Dec;6(3-4):123-35.
- Hertzler, S.R., & Clancy, S.M. (2003). Kefir improves lactose digestion and tolerance in adults with lactose maldigestion. J Am Diet Assoc. May;103(5):582-7.
Meer
Deel dit bericht
Lees ook eens
Top artikel
Ditty is al 6 kilo afgevallen door gezond eten. Ze begon zich in de loop van de weken steeds fitter te voelen en gezondheidskwaaltjes zijn verledentijd. Lees het hier.
Top artikel
Ontdek welke 8 voordelen kurkuma (curcumine) levert voor je gezondheid, hoe je het in de keuken toepast (inclusief 3 recepten) en of supplementen zinvol zijn.
Gezond eten
Wat maakt de zoete aardappel zo gezond?
Gezond eten
Zonnebloemolie: gezond of niet?
Afvallen
Eiwitshakes en afvallen
Ervaringen
Als Gerard het kan, kan jij het ook!
Reacties (45)
Hier kan je discussiëren over dit artikel, vragen stellen en inhoudelijk iets bijdragen. Lees vooral even onze huisregels en veelgestelde vragen