Dopamine wordt ook wel het ‘gelukshormoon’ genoemd. Dit stofje dankt zijn bekendheid aan het positieve effect dat het heeft op stemming en plezier en de rol die het speelt in motivatie, beloning en bekrachtiging.

Als je gewicht wilt verliezen is het goed om te werking van dopamine te begrijpen. Een tekort aan dopamine kan namelijk een rol spelen bij overgewicht. En een goede dopaminebalans betekent meer motivatie en vermogen om gedrag vol te houden.

Leer wat dopamine doet in je lichaam en ontdek hoe jij dit stofje in je voordeel kunt laten werken.

Wat is dopamine? En wat doet het?

Dopamine is een neurotransmitter (een chemische stof die signalen overbrengt tussen zenuwcellen in de hersenen en het zenuwstelsel) die betrokken is bij het beloningssysteem van de hersenen.

Dopamine wordt niet alleen vrijgegeven tijdens plezierige activiteiten, maar ook in anticipatie op een beloning, dus de verwachting ervan. Als je bijvoorbeeld denkt aan je favoriete eten of uitkijkt naar een leuke gebeurtenis, kan je dopamineniveau al stijgen. Door middel van dit mechanisme kan dopamine ons ook helpen gemotiveerd te blijven; door positieve gevoelens te koppelen aan bepaald gedrag.

De effecten

Dopamine bevordert alertheid, focus, motivatie, wilskracht, daadkracht, besluitvaardigheid en zelfvertrouwen. Mensen met een hoog dopamineniveau kunnen vaak veel werkdruk aan, zoals een ondernemer die succesvol een groot bedrijf leidt en meerdere uitdagingen tegelijk aankan.

Dopamine ondersteunt dit en is daardoor ook belangrijk voor mensen met overgewicht. Met een goede balans in dopamine heb je meer motivatie en doorzettingsvermogen, waardoor het makkelijker wordt om gezonde keuzes te maken.

Het gevaar van dopamine: verslaving

Bij dopamine denken veel mensen aan beloning. Maar misschien ook wel aan verslaving. Want wanneer je iets doet dat plezierig is, stijgt de dopamineproductie in het beloningssysteem van je hersenen. Ook als je alleen nog maar verwacht dat er iets fijns gaat komen, wordt er dopamine vrijgegeven in je brein. Dit zorgt voor fijne gevoelens zoals euforie of voldoening, wat het gedrag versterkt en je aanmoedigt om het opnieuw te doen.

Dit werkt ook zo met eten. Wanneer je eet, vooral voedsel dat rijk is aan suiker, vet of zout, komt dopamine vrij in het beloningssysteem van de hersenen. Dit zorgt voor een gevoel van plezier en genot, wat je motiveert om dat voedsel opnieuw te eten.

Bij herhaald gebruik van een verslavende stof of gedrag kunnen je hersenen minder gevoelig worden voor dopamine. Dit leidt tot een verminderde natuurlijke productie en een lager dopamineniveau. Hierdoor krijg je juist weer extra behoefte aan wat het is dat je plezier geeft – eten, drinken, social media gebruiken – want dat geeft je die extra boost aan dopamine.

Het negatieve effect is dubbelop, want door zo’n boost wordt de werking van dopamine op zich juist weer minder. Je wordt als het ware tolerant en minder gevoelig voor dopamine, en hebt steeds meer nodig om hetzelfde gevoel van beloning te bereiken.

Houd je dopamine in balans

Balans is dus de sleutel. Als je een goed uitgebalanceerde hoeveelheid dopamine hebt, draagt dat bij aan het gezond functioneren van je lichaam en hersenen. Het geeft je doorzettingsvermogen, focus, motivatie en zelfvertrouwen, waardoor je uitdagingen aan kunt en gedrag vol kunt houden.

De grondstoffen van dopamine

Eiwitten zijn heel belangrijk voor de aanmaak van dopamine. Eiwitten leveren namelijk aminozuren zoals tyrosine en fenylalanine, die essentieel zijn in het proces van dopamineproductie.

Het proces van dopamineproductie begint met het aminozuur tyrosine, dat via de voeding wordt opgenomen. Tyrosine kan ook worden gemaakt uit fenylalanine, een ander aminozuur. Eenmaal in het lichaam wordt tyrosine omgezet in L-DOPA, en vervolgens in dopamine. Deze omzettingen vereisen verschillende cofactoren, zoals zuurstof, ijzer, calcium en foliumzuur.

Deze cofactoren zorgen voor de enzymatische reacties die nodig zijn voor de aanmaak van dopamine. Een tekort aan één van deze stoffen kan al leiden tot een verminderde dopamineproductie.

Na de vorming van dopamine kan dit verder worden omgezet in noradrenaline, en daarna in adrenaline, beide belangrijke neurotransmitters die betrokken zijn bij stress. Om deze omzettingen te laten plaatsvinden, is er ook vitamine B6, zink, magnesium en vitamine C nodig.

Het is dus van belang om al deze stoffen – eiwitten, ijzer, calcium, foliumzuur, mineralen en vitamines – voldoende binnen te krijgen via je voeding.

De rol van dopamine bij gewichtsverlies

Welke rol speelt dopamine bij het afvallen? Doorzettingsvermogen en motivatie zijn essentieel voor het vasthouden aan een voedings- en bewegingsplan. Als je dopamineniveau in balans is, ben je meer gemotiveerd om gezonde keuzes te maken, vol te houden en door te zetten, zelfs als het moeilijk wordt. Daarnaast helpt een goede dopaminebalans ook bij het beheersen van verlangens en het maken van gezondere voedselkeuzes.

Het heeft ook een relatie met lichaamsbeweging. Tijdens en na het sporten wordt dopamine vrijgegeven. Hierdoor voel je je voldaan en plezierig. Dit positieve effect kan helpen om regelmatig te blijven sporten, wat ook weer bijdraagt aan gewichtsverlies.

Een tekort aan dopamine kan leiden tot gevoelens van stress, depressie of verveling. Dat is je lichaam dat je een seintje geeft dat je dopamineniveaus laag zijn, en dat daar iets aan gedaan moet worden. Hierdoor krijg je bijvoorbeeld trek in eten. Je lichaam denkt namelijk dat het grondstoffen nodig heeft om dopamine aan te maken. Vaak krijg je vooral hang naar eiwitten. Je hebt bijvoorbeeld opeens trek in een paar blokjes kaas. Dat is je lichaam dat eiwitten wil.

Dopamine speelt ook een rol in de productie van schildklierhormonen. Mensen met een trage schildklier maken minder schildklierhormoon aan, waardoor afvallen voor hen moeilijker kan zijn. Door je dopamineproductie te verhogen, stimuleer je de aanmaak van meer schildklierhormoon, wat het afvallen dus weer makkelijker maakt. Daarom is het voor mensen met een trage schildklier belangrijk om een gezond dopamineniveau te behouden, omdat dit de schildklier een extra duwtje kan geven om beter te functioneren en zo gewichtsverlies te ondersteunen.

Risicofactoren voor lage dopamine

Er zijn een aantal factoren die je dopamineniveau kunnen verlagen. Stress heeft bijvoorbeeld een directe invloed op de hoeveelheid dopamine in je lichaam. Dit komt doordat stress ervoor zorgt dat dopamine wordt omgezet in adrenaline.

Wanneer je veel stress ervaart, verbruik je dus meer dopamine. En als je langdurig gestrest bent, kan dit ervoor zorgen dat je dopaminevoorraden uitgeput raken en je uiteindelijk steeds minder dopamine aanmaakt.

Naast stress speelt ook een mogelijk gebrek aan essentiële voedingsstoffen een rol. Tyrosine, magnesium, zink, vitamine B6 en ijzer zijn nodig voor de aanmaak van dopamine. Als je te weinig van deze stoffen binnenkrijgt, maakt dat het je lichaam steeds moeilijker om voldoende dopamine te produceren.

Ook leven we in een tijd waarin onze behoefte aan dopamine enorm is toegenomen. Onze moderne omgeving biedt voortdurend prikkels die de aanmaak van dopamine stimuleren, zoals eten, winkelen, tv kijken, social media en ga zo maar door. In vergelijking met onze voorouders, die als jagers-verzamelaars veel minder prikkels hadden, worden wij constant blootgesteld aan situaties die dopamine vrijmaken. Dit verhoogt onze behoefte aan dopamine, terwijl onze natuurlijke productie ervan onder druk staat.

Tot slot kunnen andere factoren zoals medicijngebruik, slaaptekort en ouderdom een rol spelen in lagere dopamineniveaus. Sommige medicijnen kunnen de aanmaak van dopamine bemoeilijken. En naarmate we ouder worden, neemt de natuurlijke productie van dopamine ook af, waardoor het nog belangrijker wordt om bewust om te gaan met deze neurotransmitter.

Hoe kun je zelf je dopamine in balans brengen én houden?

Het is goed om te weten wat jij zelf kunt doen om je dopamineniveau te verbeteren en te ondersteunen.

Zorg ervoor dat je via je voeding voldoende grondstoffen binnenkrijgt om dopamine te kunnen produceren, dus eiwitten, ijzer, magnesium, zink, vitamine B6 en foliumzuur. Vergelijk het met het bouwen van een huis: je hebt bakstenen, ramen, deuren en een vloer nodig om een stabiel huis te bouwen. Zo werkt het ook met dopamine. Als een van deze ‘bouwstenen’ ontbreekt, kan je lichaam geen dopamine produceren.

Een manier om je dopamineverbruik te verminderen, is door het aantal prikkels in je omgeving te beperken. Zet bijvoorbeeld de tv uit als je niet actief kijkt en probeer je telefoon niet constant binnen handbereik te hebben. Minder prikkels zorgen ervoor dat je dopaminevoorraad minder snel uitgeput raakt.

Er zijn ook kruiden die kunnen helpen bij het verhogen van je dopamineniveau, zoals ashwagandha en macuna pruriens. Wees wel voorzichtig met het gebruik van kruiden, vooral als je medicijnen gebruikt. Kruiden kunnen een wisselwerking hebben met medicijnen en andere supplementen, dus raadpleeg altijd een deskundige voordat je hiermee begint.

Er is geen magische oplossing om je dopamineniveau te verbeteren. Het vergt tijd en consistentie om een gezonde balans te vinden, en daarom is het vaak verstandig om dit proces geleidelijk op te bouwen en te ontdekken wat voor jou werkt.

Het Transformatie Traject

Als je merkt dat je moeite hebt om gezonde gewoontes vol te houden of dat je regelmatig terugvalt in oude patronen, kan een tekort aan dopamine een rol spelen. Dit geldt ook als je vaak trek hebt tussen maaltijden door, vooral in eiwitrijk of vet eten. Het is belangrijk om dit in de gaten te houden, en wij helpen je graag om hier inzicht in te krijgen.

Het verhogen van je dopamineniveau is een van de belangrijkste pijlers in ons jaarprogramma Het Transformatie Traject. In plaats van alleen te focussen op het verminderen van calorieën of intensief sporten, richten we ons op het ondersteunen van een gezond voedingspatroon dat gemakkelijk vol te houden is. Dit doen we door de biochemie van het lichaam – waaronder de dopaminehuishouding – in balans te brengen.

We meten je dopamineniveau aan de hand van een uitgebreide vragenlijst. Onderzoek toont aan dat dit de meest betrouwbare methode is om een goed beeld te krijgen van je dopaminehuishouding. Op basis van de resultaten van deze vragenlijst bepalen we welke interventies het meest geschikt zijn voor jou.

Bekijk deze video met uitleg over hoe en waarom wij jouw neurotransmitters – waaronder dopamine – meten. Dat doen we 4 keer gedurende ons jaarprogramma, zodat je veranderingen en de algehele trend goed kunt zien.

Als overgewicht voor jou een probleem is, raad ik je aan dit jaarprogramma serieus te overwegen. Het helpt je namelijk niet alleen om af te vallen, maar zorgt er ook voor dat je geen last krijgt van het jojo-effect, doordat je de onderliggende lichaamsprocessen herstelt.

Vaak merk je binnen één tot twee maanden al positieve veranderingen, zoals meer motivatie, doorzettingsvermogen, focus, zelfvertrouwen, en besluitvaardigheid. Dit zijn tekenen dat je dopamineniveau verbetert.

Heb je vragen of opmerkingen? Plaats ze in de reacties onder dit artikel. Het is mijn doel om jou te helpen begrijpen hoe je lichaam werkt. Hoe meer je vraagt, hoe beter ik je kan helpen!

Meer weten over het maken van gezonde keuzes en gewichtsverlies? Abonneer je hier gratis op onze nieuwsbrief om op de hoogte gehouden te worden van nieuwe publicaties.